เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) (พ.ศ. 2176– 15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2242) เป็นข้าราชการในอาณาจักรอยุธยาสมัยสมเด็จพระนารายณ์ เป็นเอกอัครราชทูตคนสำคัญที่เดินทางไปเจริญสัมพันธไมตรีกับราชสำนักฝรั่งเศสเมื่อ พ.ศ. 2229[2]ปานเป็นโอรสของเจ้าแม่วัดดุสิต (หม่อมเจ้าหญิงบัว) ซึ่งทรงเป็นพระราชธิดาในสมเด็จพระเอกาทศรถ และทรงเป็นพระนมชั้นเอกในสมเด็จพระนารายณ์ กับหม่อมเจ้าเจิดอำไพ เชื้อสายมอญของพระยาเกียรดิ์ พระยาราม เกิดในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง[1] และเป็นพระราชนัดดาในสมเด็จพระเอกาทศรถ นอกจากนี้เขายังเป็นปู่ของพระยาราชนิกูล (ทองคำ) ซึ่งเป็นบิดาของสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก พระราชบิดาของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช[3]